بیمارستان فارابی

یووئیت (التهاب پرده مشیمیه) به دلیل گستردگی علل سیستمیک و چالش‌های تشخیصی، نیازمند یک رویکرد سیستماتیک و هدفمند است. بر خلاف تصور رایج، در اغلب موارد نیازی به انجام یک سری آزمایشات روتین و غیرهدفمند (Standard Workup) نیست؛ بلکه کارآزمایی باید بر اساس یافته‌های بالینی و شرح حال بیمار طراحی شود. دکتر آرش میرزائی، استادیار گروه بیماری های چشم دانشگاه علوم پزشکی تهران و فلوشیپ ویتره و رتین بیمارستان فارابی در این برنامه از کنفرانس هفتگی این مرکز به بیان نکات مهم در این زمینه پرداخته است. در ادامه مطلب زیر نیز با استناد به منابع آکادمی چشم‌پزشکی آمریکا (AAO)، برای دستیاران چشم‌پزشکی بیمارستان فارابی تدوین شده است. 

گام اول: شرح حال جامع و معاینه بالینی دقیق بیماران یووئیت

شرح حال و معاینه دقیق، ستون اصلی تشخیص یووئیت و تنها راه رسیدن به یک تشخیص افتراقی قابل قبول است.

شرح حال (History)

• آناتومی: محل درگیری (قدامی، میانی، خلفی، پان یووئیت).
• شروع: حاد یا مزمن.
• یک‌طرفه/دو طرفه: یووئیت دو طرفه احتمالاً نشان‌دهنده علت سیستمیک است و نیازمند کارآزمایی گسترده‌تر است.
• عودکننده/مزمن: یووئیت مزمن نیازمند بررسی دقیق‌تر جهت رد کردن علل عفونی و التهابی زمینه‌ای است.
• بررسی سیستمیک: حتماً علائم روماتیسمی (درد و التهاب مفصل، کمردرد صبحگاهی)، تنفسی (سرفه، تنگی نفس)، جلدی (راش، ندول)، گوارشی (اسهال) و ادراری-تناسلی را جویا شوید.

معاینه (Clinical Examination)

• نوع رسوبات کراتیک (KPs): KPs ریز و منتشر: مشخصه یووئیت غیرگرانولوماتوز (مانند موارد مرتبط با HLA-B27). KPs چربی دنبه‌ای ("Mutton Fat"): مشخصه یووئیت گرانولوماتوز (مانند سارکوئیدوز، سل). این یافته بالینی نیاز به کارآزمایی سیستمیک را به شدت بالا می‌برد.
• ارزیابی زجاجیه: بررسی وجود سلول‌ها، کدورت و یا یافته‌هایی مانند "رشته مروارید" (String of Pearls) که قویاً مطرح‌کننده سارکوئیدوز است.
• بررسی شبکیه و مشیمیه: رد کردن واسکولیت شبکیه، درگیری عصب بینایی، یا ضایعات کرایوییت (مانند توکسوپلاسموز یا سل).

گام دوم: طراحی کارآزمایی آزمایشگاهی (Targeted Lab Work)

بر اساس توصیه‌های AAO، کارآزمایی باید هدفمند (Tailored) باشد و از انجام آزمایشات غیرضروری که ارزش اخباری مثبت پایینی دارند، اجتناب شود.

به عنوان نمونه در یووئیت قدامی حاد یک‌طرفه (AAU) (به خصوص در مردان جوان با کمردرد)، تشخیص افتراقی اصلی می تواند اسپوندیلوآرتروپاتی‌های سِرونگاتیو، HLA-B27 مرتبط  باشد و HLA-B27 (آزمایش ارجح) به عنوان آزمایش تکمیلی توصیه می شود. (مطالعه مقالات Uveitis Laboratory Work Up: Making Smart Choices - American Academy of Ophthalmology آکادمی چشم‌پزشکی آمریکا برای دستیاران، نکات کلیدی را در زمینه انتخاب آزمایشات یووئیت ارائه می‌دهد.)

خلاصه نکات طلایی برای دستیاران

• اولویت با سابقه: ۷۰% تشخیص‌ها بر اساس شرح حال و معاینه دقیق به دست می‌آید.
• دو تست همیشه ضروری: در اغلب موارد، دو آزمایش شمارش کامل خون (CBC) و سرولوژی سیفلیس به‌عنوان تست‌های پایه و ارزان توصیه می‌شوند.
• نقش HLA-B27: اگرچه شیوع آن در جمعیت عمومی کم است، اما در AAU یک‌طرفه حاد، ارزش تشخیصی آن بسیار بالا می‌رود و می‌تواند به تشخیص اسپوندیلوآرتروپاتی‌ها کمک کند.
• استفاده از SUN: همواره برای ثبت دقیق و درجه‌بندی علائم التهاب از طبقه‌بندی SUN (Standardization of Uveitis Nomenclature) استفاده کنید تا مدیریت درمان و پیگیری بهتری داشته باشید.

برای دیدن فیلم کنفرانس هفتگی بیمارستان فارابی با عنوان A Practical Approach to Uveities: Work-up که توسط دکتر آرش میرزائی تهیه شده، روی مطالعه بیشتر کلیک کنید.